Қуръони Каримда яҳудийлар ҳақида Аллоҳнинг мағфират қилишини орзу қилишлари ёки гуноҳлари кечирилишига суяниб туришлари зикр қилинган оятлар бор. Масалан, Бақара сураси 80-оятда уларнинг шундай сўзлари келтирилган: “Ва улар: «Бизга (дўзах) ўти ҳеч тегмайди, тегса ҳам саноқли кунларгина тегади», дедилар. Сен: «Аллоҳдан аҳд олдингизми? Зотан, Аллоҳ аҳдига ҳеч хилоф қилмайди. Ёки Аллоҳнинг номидан билмаган нарсангизни гапиряпсизми?» деб айт.” (Бақара, 2:80)

Бу оятда яҳудийлар ўз гуноҳларини кам санаб, Аллоҳнинг мағфират қилишига асоссиз умид боғлашлари танқид қилинган.

Шунингдек, Оли Имрон сураси 24-оятда ҳам уларнинг бундай гаплари зикр қилинган:

“Бунинг сабаби–уларнинг: «Бизга саноқли кунлардан бошқа ҳеч ўт тегмайди», деганларидадир. Тўқиган нарсалари уларни динларида адаштирди.” (Оли Имрон, 3:24)

Яъни улар гуноҳларига енгил қараб, Аллоҳнинг кечиришига хато суяниб, ўзларини алдаб юришгани баён қилинган.

Сабаблар ва изоҳлар

Қуръони Карим ва Ислом уламоларининг ёзишларича, Исроил ўғиллари (яҳудийлар) тарихида Аллоҳнинг амрларига итоатсизлик ва гуноҳларга мойиллик бир нечта омиллар билан боғлиқ бўлган:

1.    Билим бўла туриб инкор қилиш (Илмни амалга оширмаслик):

o    Қуръонда кўп жойда яҳудийларга Таврот ва бошқа муқаддас китоблар орқали Аллоҳнинг кўплаб пайғамбарлари юборилгани, уларга тўғри йўл кўрсатилгани айтилади. Улар Аллоҳнинг ҳақиқатларини, амрларини ва қайтариқларини яхши билганлар. Аммо, билганларига амал қилмаганлар, балки уни бузиб, ўзларининг хоҳишларига мослаштирганлар. Бу ҳолат, айниқса, Ислом манбаларида "ғазабга учраганлар" тоифасига киритилганларнинг асосий хусусияти сифатида келтирилади. Улар ҳақиқатни билиб туриб, ундан юз ўгирганлар.

2.    Кибр ва ўжарлик:

o    Ўзларини танланган қавм деб ҳисоблашган ва шу сабабли бошқалардан устун қўйишган. Бу кибр уларни пайғамбарларнинг чақириқларини инкор этишга, ҳатто баъзи пайғамбарларни ўлдиришгача олиб борган. Уларнинг қалблари қаттиқлашиб, ҳақиқатни қабул қилишдан бош тортганлар.

3.    Динни шахсий манфаатлар учун ишлатиш:

o    Айрим диний раҳбарлар (раввинлар) ўз мавқеларини, бойликларини сақлаб қолиш учун диний амрларни бузганлар, ҳақиқатни яширганлар ва одамларни адаштирганлар. Улар рибо (фоиз) билан шуғулланганлар, пора олганлар ва ҳалол-ҳаромни аралаштириб юборганлар. Бу ҳолат уларнинг иқтисодий ва ижтимоий ҳаётида коррупциянинг кенг тарқалишига олиб келган.

4.    Аҳдни бузиш:

o    Қуръонда яҳудийлар Аллоҳ билан кўп марта аҳдлашганликлари, аммо бу аҳдларни бузганликлари зикр қилинади. Бу, уларнинг ўз ҳаракатлари учун жавобгарликдан қочишга уринишларини кўрсатади. Масалан, улар шанба куни балиқ овлаш тақиқланганини била туриб, ҳийла ишлатганлар.

5.    Дунёга ҳаддан ташқари муҳаббат:

o    Дунё матоҳларига бўлган ҳаддан ташқари меҳр уларни диний ва ахлоқий қадриятлардан узоқлаштирган. Бу эса гуноҳ ва жиноятларга йўл очиб берган.

6.    Нафсий касалликлар ва ёмон хулқлар:

o    Ибн ал-Қаййим айтганидек, уларнинг қалбларида адоват, нафрат, макр, хиёнат каби ёмон хулқлар устунлик қилган. Бундай сифатлар инсонни Аллоҳнинг жазосидан қўрқишдан тўсади.

Мусулмонлар учун сабоқ

Қуръонда яҳудийларнинг бу хатолари зикр қилинишидан мақсад, мусулмонлар улардан ибрат олишлари ва ўша йўлга тушиб қолмасликлари учун огоҳлантиришдир. Яъни, агар мусулмонлар ҳам билганларига амал қилмасалар, кибр қилсалар, динни шахсий манфаатларга ишлатсалар, улар ҳам Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлиш хавфи остида қоладилар. "Фотиҳа" сурасидаги "ғазабга учраганларнинг йўлига эмас" деган дуо ҳам айнан шундан паноҳ тилашни англатади.

Бу, аслида, жазодан қўрқмаслик эмас, балки Аллоҳнинг азаматини ва Унинг амрларининг жиддийлигини етарли даражада қадрламаслик ва нафснинг хоҳишларига берилиш оқибатидир.

Абу Муслим тайёрлади